Wiele nowotworów u dzieci jest wykrywanych zbyt późno, co skutkuje rozpoczęciem leczenia choroby już w jej zaawansowanym stadium. Jak tego uniknąć? – Warto wykonywać u dziecka regularne badania profilaktyczne już od pierwszych miesięcy życia. Nie każdy nowotwór od razu daje objawy, więc systematyczne badania mogą pozwolić na szybkie wykrycie choroby i tym samym rozpoczęcie odpowiedniej terapii – mówi dr n. med. Liliana Chełmecka z Centrum Medycznego Scanmed w Krakowie.
Pani Doktor, dlaczego warto robić dzieciom już od najwcześniejszych lat badania profilaktyczne?
Badania profilaktyczne pozwalają na wczesne wykrycie nowotworu, a tym samym na jego skuteczniejsze leczenie i zwiększają szansę na powrót do zdrowia. Jednak należy zaznaczyć, że efektywność terapii jest kwestią bardzo indywidualną. Wybór protokołu leczenia i jego skuteczność zależą m.in. od rodzaju nowotworu, stopnia zaawansowania choroby, wieku pacjenta oraz indywidualnej wrażliwości na zastosowaną terapię.
W takim razie jakie badania i kiedy należy wykonywać w ramach profilaktyki?
Najbardziej podstawowym jest morfologia krwi. Pierwsze badanie najlepiej wykonać niemowlęciu przed ukończeniem 12 tyg. życia, czyli przed pierwszym szczepieniem szczepionką żywą (przeciw rotawirusom), potem co najmniej raz w roku. Jeśli u małego dziecka wystąpi zez lub biały odblask w źrenicy oka (lekokoria), konieczne jest przeprowadzenie konsultacji okulistycznej z badaniem dna oka. Należy je wykonać także przed okresem przedszkolnym oraz rozpoczęciem nauki w szkole podstawowej. Następnym ważnym badaniem jest USG jamy brzusznej. Po raz pierwszy – w pierwszym półroczu życia dziecka, potem co najmniej raz w roku.
Warto się zastosować do tych zaleceń również dlatego, że nie każdy nowotwór od razu daje wyraźnie widoczne objawy, więc regularne badania mogą pozwolić na szybkie wykrycie choroby i tym samym rozpoczęcie odpowiedniej terapii.
A jakie objawy mogą świadczyć o tym, że dzieje się coś złego i rodzic powinien koniecznie zgłosić się z dzieckiem do lekarza?
Tych objawów jest dość dużo. Są to nieprawidłowości w wyniku morfologii krwi, których nie można wyjaśnić w przebiegu diagnostyki pediatrycznej. Należą do nich istotne obniżenia albo wzrosty ponad normę stężenia hemoglobiny oraz liczby leukocytów i płytek krwi; pojawienie się u dziecka guza lub guzka widocznego w jakiejkolwiek okolicy ciała; powiększenie się obwodu brzucha dziecka; pojawienie się bladości, wybroczyn lub/i zwiększonej liczby sińców; stany gorączkowe, których nie można wiązać z toczącą się infekcją; nocne poty lub istotny ubytek masy ciała; ból kończyny, utykanie, których nie można wytłumaczyć przebytym urazem; osłabienie kończyn dolnych; dolegliwości bólowe zlokalizowane w jakimkolwiek obszarze ciała, które nie wiążą się z infekcją; bóle głowy, wymioty poranne, przymusowe przygięcie głowy; zaburzenia w oddawaniu moczu i stolca (przewlekłe zaparcia stolca); wystąpienie zeza, białego odblasku w źrenicy oka lub zmiany widocznej w źrenicy na zdjęciu fotograficznym; krwiaki okularowe, wytrzeszcz gałek ocznych; żółtaczka; przewlekły kaszel mimo stosowania antybiotyków; powiększenie węzłów chłonnych nie ustępujące mimo leczenia antybiotykiem; przewlekłe zapalenie ucha, wyciek z ucha. Należy też zwrócić uwagę na zachowanie dziecka – jeśli uległo wyraźnej zmianie bez konkretnego powodu, zauważamy wyraźne osłabienie lub apatię, to również powinno obudzić czujność w rodzicu.
Każda z wymienionych dolegliwości wymaga przeprowadzenia odpowiednich badań dodatkowych.
Pierwsze kroki powinno się skierować do pediatry czy od razu do onkologa dziecięcego?
Lekarzem pierwszego kontaktu dla chorego dziecka jest pediatra, który kieruje pacjenta na odpowiednie badania diagnostyczne. Jeśli cokolwiek będzie wskazywało na możliwość wystąpienia nowotworu z pewnością pokieruje dziecko do onkologa dziecięcego. Do przeprowadzenia refundowanej przez NFZ takiej konsultacji w obecnej chwili jest wymagane skierowanie od lekarza rodzinnego.
Dzisiaj mamy do dyspozycji również teleporady. Czy sprawdzą się w przypadku obaw związanych z nowotworem u dziecka?
Należy pamiętać, że badania fizykalnego dziecka, u którego występują niepokojące objawy nie można zastąpić w żaden sposób. Warto natomiast przed udaniem się z wizytą do gabinetu onkologa i hematologa dziecięcego zasięgnąć porady na zasadzie telekonsultacji dotyczącej wyjaśnienia wszelkich wątpliwości rodzica oraz uzyskania wskazówek co do wykonania badań dodatkowych przydatnych na wstępnym etapie diagnostyki, przed obligatoryjną wizytą w gabinecie lekarskim. Konsultacja telefoniczna z lekarzem specjalistą onkologiem i hematologiem dziecięcym jest dostępna w naszym kraju na ogół z dnia na dzień. Powinno to istotnie ułatwić przeprowadzenie szybkiej diagnostyki dziecka podejrzanego o wystąpienie choroby nowotworowej, a tym samym – rozpoczęcie odpowiedniego leczenia i zwiększenie szans na jego pełne wyleczenie.
Dr n. med. Liliana Chełmecka– specjalista pediatrii oraz onkologii i hematologii dziecięcej (Centrum Medyczne Scanmed, ul. Armii Krajowej 5, Kraków).
